خبرگزاری ایسنا، 1391/5/25

نشست نقد و بررسی رمان «شب رنج موسی» (با الهام از شخصیت امام موسی صدر) نوشته مصطفی جمشیدی نقد شد.

به گزارش خبرنگار کتاب خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، جلسه نقد و بررسی رمان «شب رنج موسی» که با الهام از شخصیت امام موسی صدر توسط مصطفی جمشیدی نگاشته شده، با حضور عباس اکبری (نویسنده و مترجم آثار سینمایی) و جهانگیر خسروشاهی (داستان‌نویس) روز سه‌شنبه، 24 مردادماه، در بنیاد ادبیات داستانی برگزار شد.
در ابتدای این نشست، مصطفی جمشیدی به خواندن بخشی از این رمان پرداخت.
در ادامه، عباس اکبری در ابتدای بحث ضمن تمجید از نویسنده برای نگارش این رمان گفت: یکی از عادات ناپسندی که در بین برخی منتقدان عرصه هنری وجود دارد، این است که تنها به دنبال ایراد گرفتن هستند و فقط به اشتباهات یک اثر توجه می‌کنند و نتیجه می‌گیرند که نویسنده یا کارگردان کارش پسندیده نیست.
او افزود: همین که این رمان 200 صفحه‌‌یی نوشته شده است و با زحمت زیادی به چاپ رسیده، دلیل و بهانه‌ای است برای این‌که ما دور هم جمع شویم و از هم یاد بگیریم و از این طریق تبادل افکار ایجاد شود.
این نویسنده در ادامه درباره این رمان توضیح داد: این کتاب ما را به این سمت هدایت می‌کند که انسانی به اسم «امام موسی صدر» وجود داشته است که ما به عنوان شخصیت ایرانی و اسلامی می‌توانیم از او درس بگیریم. اصولا یکی از روش‌های پیدا کردن سوژه این است که از تاریخ و دنیای معاصر شخصیت‌ها و حوادثی واقعی را انتخاب کنیم که برای مخاطب جاذبه داشته باشد که در این اثر این اتفاق افتاده است.
اکبری گفت: این جریان در دوران گذشته بخصوص در سه دهه اخیر بیش از قبل شده است و استقبال مخاطبان از آثاری که برداشت‌هایی از واقعیت هستند، بیش‌تر شده است، که البته یکی از علل اصلی آن، وجود رسانه و رفتن به اطلاع‌رسانی روز است.
او افزود: این جریان در آثار هنری ما در بعد از انقلاب و دفاع مقدس فزونی گرفت و گرایش به روایت حوادث و شخصیت‌های واقعی زیاد شد.
در ادامه این نشست، جهانگیر خسروشاهی با طرح سؤالی از نویسنده این اثر، اظهار کرد: آیا یک نویسنده به این دلیل که نویسنده است و از تخیل بهره می‌برد، می‌تواند تاریخ را تحریف کند؟ ما در برخی رمان‌های خارجی شاهدیم که در چنین آثاری با بیان دقیق جزییات، شخصیت مورد نظر را تعریف می‌کنند و البته رمان‌های شخصیت‌محوری در ادبیات خودمان وجود دارند که ردپایی از واقعیت تاریخی در آن‌ها وجود ندارد.
این نویسنده افزود: در کارهای دیگری مثل مستند 18 قسمتی‌ای که از سوی مؤسسه امام موسی صدر و با حمایت خواهرشان نشان داده شد، نکات بسیار مهمی مطرح شد که در این کتاب وجود ندارد.
خسروشاهی درباره اهمیت و ارزش این رمان خاطرنشان کرد: شایستگی این کار در این است که در زمان بیداری اسلامی و تغییرات کشورهای منطقه از پشت پرده حکومت قذافی پرده برمی‌دارد و از این روی بسیار حائز اهمیت است.
او همچنین درباره نوع پرداخت شخصیت امام موسی صدر در این رمان گفت: به نظر من، تحقیق جامعی در زندگی امام موسی صدر در این رمان انجام نشده است. البته این رمان هم در کنار بسیاری از آثار دیگری که در زمینه‌های مختلف فیلم مستند، داستان و رمان درباره این شخصیت انجام شده، ارزشمند است و همگی این آثار در کنار هم معنا می‌یابند.
در ادامه، جمشیدی در پاسخ به بحث‌های مطرح‌شده گفت: این‌چنین داستان‌هایی یک وضعیت انکارپذیر و یا اثبات‌پذیر ندارند و اصولا زمانی که می‌خواهیم در یک داستان به شخصیت‌هایی که نزدیک ویژگی انبیای الهی هستند، بپردازیم، کار نویسنده بسیار سخت می‌شود؛ چرا که از خود می‌پرسد آیا اجازه دارد فرودهای این شخصیت را هم نشان دهد یا خیر؟ و از این جهت برای نویسنده یک ریسک است.
این نویسنده سپس درباره سوژه و شباهت این قصه به داستان اصحاب کهف در قرآن، گفت: این سوژه یک ذخیره عظیم داستانی دارد درباره رهبری که به مدت 30 سال در یک وضعیت ابهام‌گونه و معمایی قرار گرفته است و من در این قصه این وضعیت معماگونه را در خرده معماهای دیگری قرار داده‌ام و از این جهت خود این راز یک سوژه اصحاب کهفی است که در قرآن هم گفته شده است که تنها خداوند از حقیقت ماجرا باخبر است و در همین داستان امام موسی صدر هم هنوز حقیقت ماجرا روشن نشده است و من به دنبال این بوده‌ام که این موضوع را نشان دهم.
سپس اکبری درباره ساختار و قالب این رمان گفت: وقتی ما حادثه‌ای تاریخی را که اساسی واقعی دارد، در قالبی غیر از گزارش قرار می‌دهیم. همیشه یک سوی آن واقعیت مطلق است و سوی دیگر تخیل نویسنده و وفاداری نویسنده بستگی به نزدیک بودن او به هر یک از این دو نگاه دارد که در این داستان، نویسنده خودش مدعی نزدیک بودن به حقیقت ماجرا نیست که البته منظور دروغ‌پردازی درباره شخصیت امام موسی صدر هم نیست؛ بلکه به این معنی است که تخیل بیش‌تری برای پرداخت شخصیت امام موسی صدر به کار رفته است.
این مترجم سینما درباره شباهت این رمان به فیلم «جهان پهلوان تختی» ساخته بهروز افخمی تصریح کرد: در فیلم «جهان پهلوان تختی» بهروز افخمی شاهد هستیم که پایان معلوم و مشخصی برای مخاطب وجود ندارد، برخلاف «جهان پهلوان تختی» مرحوم علی حاتمی که دقیقا این اتفاق در رمان «شب رنج موسی» هم وجود دارد و تصور مشخصی را همان‌طور که در واقعیت این ماجرا وجود دارد، به ما ارائه نمی‌دهد.
اکبری درباره ساختار این اثر گفت: بنا به تعریف سبک پست‌مدرنیسم ما در کشف حقیقت ناتوانیم و از این جهت این داستان به دلیل نوع ساختارش می‌تواند در این قالب به خوبی تعریف ‌شود و نویسنده می‌تواند در چنین داستان‌هایی که واقعیت مشخص نیست، مخاطب را به سمت برداشتی از واقعیت هدایت کند که در شب رنج موسی کم‌تر به آن تأکید شده است. البته من خودم به ساختار پست‌مدرن علاقه‌ای ندارم و در بین ساختارها و قالب‌ها، کلاسیک را می‌پسندم.
در ادامه، خسروشاهی با بیان نقل قولی از یکی از علمای غربی درباره زبان خاطرنشان کرد: «زبان خانه حقیقت است». اگر اختلالی در زبان وارد شود، کل حقیقت از بین می‌رود و به نظر سوررئالیسم و پست‌مدرنیسم نشان از گسستگی بشر غربی دارد که بعد از آن‌که اعتمادشان به علم رو به افول گذاشت، ظهور می‌کنند و این مکاتب مناسب با سیری است که بشر غربی طی کرده است.
مصطفی جمشیدی نیز در پایان این جلسه در جمع‌بندی صحبت‌هایش گفت: امروز دیگر رمان‌نویسی سنتی جواب‌گو نیست؛ چرا که رمان تحت تأثیر رسانه است. مسائل سیاسی، هم‌اندیشی‌ها و پیشی‌گرفتن سینما بر ادبیات دچار تغییر شده است. گاهی اوقات رئالیسم محض در جاهایی برای هنر ضرر دارد و واقعا جلو خلاقیت را می‌گیرد. من فکر می‌کنم باید از رمان‌نویسی سنتی دوری کنیم.

روزنامه دیلی استار August 14, 2012 ، 1391/5/25

نویسنده: یانا الحسان

یک منبع لبنانی نزدیک به هیئت تحقیق درباره پرونده امام موسی صدر به دیلی استار گفت: مقامات لیبی باید سرعت تحقیقاتشان درباره پرونده امام موسی صدر، روحانی شیعه که در سفر به لیبی در سال 1978ربوده شد، افزایش دهند و از نزدیکان قذافی بازجویی کنند.

این منبع که نخواست نامش فاش شود، گفت که با توجه به اینکه طرف لیبیایی سوء نیتی نسبت به لبنان ندارد، تاخیردر این تحقیقات، به احتمال زیاد به سبب هرج و مرج پس از سقوط قذافی در لیبی است.

وی افزود: برخی ازمسئولان که روابط واقعاً نزدیکی با قذافی داشته‌اند در زندان‌های لیبی به سر میبرند و باید در مورد پرونده امام موسی صدر از آنان پرسش شود. ما نمی توانیم تنهابگوییم که او مرده است و بس.

این منبع گفت: ممکن است امام صدر حافظه خود را از دست داده باشد و یا او را در یکی از قبایل لیبی به زندان فرستاده باشند.

سرنوشت این روحانی شیعه و دو همراه وی، شیخ محمد یعقوب و روزنامه‌نگار عباس بدرالدین از زمان سفر به لیبی که به دعوت رسمی قذافی در 31 اوت 1978 انجام گرفت، نامعلوم است. هدف از سفر آن‌ها مذاکره برای پایان دادن به جنگ داخلی لبنان بود، جنگی که تاسال 1990 ادامه داشت.

قذافی دخالت در ربودن صدر را تکذیب کرده و گفته است: او لیبی را به مقصد ایتالیا ترک کرده است. اما دولت ایتالیا همواره این موضوع را رد کرده که او وارد ایتالیا شده باشد.

با توجه به دهه‌ها کشمکش بین لبنان و لیبی بر سر ناپدید شدن صدر، تحقیق و تفحص در خصوص این پرونده به صورت جدی در دهم ژانویه 2010، زمانی آغاز شد که این پرونده به شورای قضایی لبنان ارجاع شد،اما حتی پس از آن، طرف لبنان تا زمانی که رژیم قذافی ساقط شد، دیداری از لیبی نداشت.

طبق گفته این منبع، سقوطرژیم سابق در اکتبر 2011، فاز جدیدی را در مدیریت پرونده صدر باز کرد و امیدواری‌هایی را برای حل و فصل موضوع به وجود آورد. کمیته‌ای لبنانی وظیفه پیگیری این مسئله رادر اولین سفر خود به لیبی در 23 اکتبر 2011 آغاز کرد و با برخی مقامات لیبی دیدارکرد.

مقامات لیبی ابراز تمایل خود را برای همکاری با لبنان در آنچه آن‌ها آن را «یک پرونده ملی لیبی» نامیدند،اعلام کردند و کابینه لبنان یک هماهنگ کننده قضایی را به منظور سازمان‌دهی مراحل مورد نیاز با طرف لیبیایی مشخص کرد.

در اواسط ژانویه 2012، صدرالدین صدر،فرزند موسی صدر، اولین سفر خود را به لیبی به همراه کمیته لبنانی مسئول پیگیری موضوع به سرپرستی وزیر امور خارجه عدنان منصور انجام داد.

این منبع گفت: کارها به‌خوبی انجام می‌شد و در پایان ماه ژانویه، دو قاضی لیبیایی در بازدید از لبنان به ملاقات با خانواده امام و همراهان گم‌شده وی رفتند.

وی افزود: نقطه عطف این موضوع در ماه آوریل بود؛ زمانی که رئیس شورای انتقالی لیبی، مصطفی عبد الجلیل، گفتکه مقامات لیبی اطلاعات قریب به یقینی دارند که باقی‌مانده بدن صدر در گوری جمعی پس از آزادی پایتخت لیبی از دست نیروهای وفادار به قذافی کشف شده است.

وی گفت: عبدالجلیل درمصاحبه با کانال تلویزیونی العربیه دبی، گفت که مقامات لیبی یک نمونه از دی ان ای جسدی را که تصور می‌شود متعلق به امام موسی صدر باشد به لبنان فرستاده‌اند. بعدها،این کمیته وظیفه پیگیری در مورد صدور بیانیه‌ای در این باره را بر عهده گرفت که تعلق این جسد به امام موسی صدر را رد می‌کرد.

طبق گفته این منبع، طرف لیبیایی یک محل بی‌طرف را برای تست انتخاب کردو نتایج آزمایش ثابت کردکه بدن متعلق به صدر نیست. و استخوان ران بدن نشان داد که مردی که بدنش کشف شده درحدود 1.80 متر قد دارد، در حالی که قد امام تقریبا 2 متر بوده است.

در منطق قرآنی، سعادت و شقاوتی خارج از سیطره ی انسانی وجود ندارد. چگونه انسان سعادتمند می شود؟ آنگاه که خود آینده ی خود را ترسیم کند، بر نفس خود مسلط باشد و سرنوشتش را به دست گیرد و دربرابر فشارها کمر خم نکند. ما در این ماه رمضان تمرین می کنیم که بر اراده و شهوات خود مسلط باشیم و چون بر اراده ی خود مسلط شدیم، می توانیم سعادت یا شقاوت خود را رقم بزنیم. در نتیجه ماه رمضان ماه تعیین سرنوشت است. در این ماه از صبر(روزه) و نماز یاری می جوییم تا زندگی خود را رقم بزنیم.
این تمرین در چه مقطعی از زمان به اوج خود میرسد؟ دهه ی آخر رمضان که شب قدر هر کسی در آن قرار دارد. شب قدر شب تقدیر احکام و مشخص شدن حقایق و روابطی است که میان انسان و پیرامون او پیوند برقرار می کند. این شب را گرامی میداریم تا از آن آینه ای بسازیم و مواضع درست خود را از نادرست بازشناسیم. چه بسا امت دچار ضربه شود اما به فضل قرآن و گرامیداشت شب قدر و مقایسه ی اعمال خود، در نخستین فرصت ممکن به آگاهی و هوشیاری خود بازمی گردد. سعادت و شقاوت آدمی بسته به اراده و سعی و جهد فردی و اجتماعی انسان است. سرنوشت انسان با اراده ی او پیوند دارد؛ آن هم هنگامی که این اراده به سوی تزکیه ی نفس هدایت شود.
سه عامل برای توفیق آدمی وجود دارد؛ اراده ی آزادی که از مصلحت ورزی ها و نیازهای شخصی دور است، درک دردهای امت و سومین عامل، آگاهی و فهم و ذهنیت باز در برابر حقایق. با این عوامل سه گانه آدمی می تواند طرح آینده اش را ترسیم کند و بدین گونه در شب قدر، آینده ی خود را نقش بزند و خود و امت خود را به سعادت یا شقاوت برساند. پس می بینیم که شب قدر هر کسی با دیگری متفاوت است.
شروط استجابت دعا، تزکیه ی نفس و تن ندادن به نیازها و قطع دلبستگی های مادی زمینی و معراج و درک اندوه دیگران و آمادگی دل و عقل برای پذیرش مضامین والاست. این امور آدمی را تا مقامی بالا می برد که دعایش مستجاب می شود.
………
جملاتی از تفاسیر امام موسی صدر از سوره های قدر و دخان

پ.ن.1: نمیدونم شاید شما اون آرامشی رو که من از این جمله ها میگیرم نگیرید. ولی شاید معنای تعیین سرنوشت در شب قدر، این باشه که از لطف خدا ناامید نشیم و با اراده ی خودمون، سرنوشت خودمونو رقم بزنیم. زلزله ی اخیر آذربایجان،و واکنش های ما به این حادثه، میتونه به ما نشون بده که چه قدر توی دعاها و راز و نیازهامون صادقیم.

پ.ن.2:این مطلب برای سایت یاران صدر نوشته شده است.

پ.ن.3:مطلب برگزیده ی مجله ی پارسی نامه

اشاره: به مناسبت حلول ماه مبارک رمضان، ماه قرآن و بهار کلام وحی، در نظر داریم که هر روز بخش کوتاه و آموزنده‌ای از گفتارهای تفسیری امام موسی صدر را در فضای اینترنت منتشر کنیم. باشد که مورد استفاده خوانندگان و قدمی کوچک برای آشنایی با اندیشه‌های امام موسی صدر باشد.

… روزه در اسلام چیست؟ روزه تقویت و تهذیب و تمرینی است برای انسان تا بتواند بر نفس و شهوات خود چیره شود. فی‌المثل، می‌خواهیم به کودکی شنا بیاموزیم. ابتدا او را برکه‌ای کوچک رها می‌کنیم تا در این مکان کوچک و کم‌عمق با راهنمایی مربی شنا یاد بگیرد. پس از آنکه کودک شنا کردن در این مکان را آموخت اجازه می‌دهیم در دریا هم شنا کند. ورزشکار نیز تمرین می‌کند. راننده هم در ابتدا در محیطی ایمن تمرین می‌کند. تمرین مسئله‌ای اساسی در زندگی انسان است. روزه تمرینی است برای انسان در برابر محرمات و واجبات و هواها و شهوات. چگونه؟ آدمی هنگام روزه داشتن چه می‌کند؟ به آدمی می‌گویند از طلوع تا غروب روزه بگیر؛ دوازه، سیزده، پانزده و یا هیجده ساعت، تا فصل و مکان روزه چه باشد. روزه به چه معناست؟ یعنی نخور و ننوش، نزدیکی جنسی نکن و به زیر آب مرو و سیگار نکش و بر خدا و رسولش دروغ مبند، هرچند که خشمگین باشی یا در تنگنا افتاده باشی… انسان بدین گونه در ماه رمضان می‌آموزد که در برابر شهوات ایستادگی کند. به سخن دیگر، بر نفس و اراده خود مسلط باشد.
…ما در ماه رمضان تمرین می‌کنیم تا بر اراده و شهوات خود مسلط باشیم و چون بر شهوات و اراده خود مسلط شدیم، می‌توانیم سعادت یا شقاوت خود را رقم بزنیم. در نتیجه، ماه رمضان ماه تعیین سرنوشت است. زیرا که از آغاز این ماه تمرین می‌کنیم و نتیجه این تمرین تسلط بر شهوات است. تو مختاری و می‌توانی سعادت و شقاوت خود را تعیین کنی. بنابراین، می‌توانیم بگوییم که سعادت و شقاوت انسان در ماه رمضان رقم می‌خورد. در چه مقطعی از ماه رمضان؟ در اواخر ماه رمضان، آنچنان که در احادیث آمده است. شب قدر نیز در هفته یا دهه آخر ماه رمضان واقع شده است، زیرا این تمرین در آن هنگام به اوج خود می‌رسد…
…اما معنای مشهور شب قدر این است که در این شب شرایط تغییر می‌کند و اعمال آدمی نوشته و روزی تقسیم می‌شود و این شب را مانند روز تقدیم بودجه دولت ها به مجلس در نظر می‌آورند. من حقیقتا این معنا را نمی‌فهمم… لزومی ندارد که این معنای خرافه‌ای و شایع میان مردم را بپذیریم که در این شب ستاره‌ها از حرکت باز می‌ایستند و آسمان بالا یا پیش می‌رود و گرفتاری‌ها فرود می‌آید و فقط کافی است که شخص دعا کند و بگوید فلان چیز را طلا کن و آن طلا شود…من شخصاً این معنای رایج را نمی‌فهمم و ای کاش که یک نفر این معنا را برای من توضیح دهد. این معنا نه با علم و نه با دین و نه با قرآن سازگار است …

منبع: برای زندگی، ص 265 ـ 273

برای زندگی
گفتارهای تفسیری امام موسی صدر
همین نوشته در سایت یاران صدر